مجموعه دفتر تربیت به بازار نشر آمد/ فرهنگ از منظر تمدن اسلامی

این اثر در بیش از هزار صفحه به معرفی مقالات چهره ماندگار علوم تربیتی می پردازد و در دو جلد  تهیه و تنظیم شده است.

جلد اول دفتر تربیت از هفت فصل به همراه مقدمه و پیشگفتار و ضمیمه نقدی برکتاب مجموعه مقالات نظری و تحلیلی، و جلد دوم از سه بخش و هر بخش از فصل های جداگانه ای تشکیل شده است.

معرفی کتاب

دفتر تربیت را می توان گامی در جهت تبیین چارچوبهای  نظری ـ تحلیلی و علمی ـ تدبیری تعلیم و تربیت اسلامی دانست؛ آن هم با توجه به مبانی نوین علمیِ دنیای معاصر و بر اساس نگاهی اسلام شناختی و البته با بهره گیری از زبان و ادبیات امروزی.

مباحث جلد اول زیرمجموعه عنوان تعلیم و تربیت اسلامی قرار گرفته است و از فصل مبانی و روش ها آغاز شده که به مسایل تئوریک و مبانی پژوهشهای تربیتی و روش های تحقیق آن می پردازد و از این جهت بر سایرین مقدم اند. سپس در فصل دوم یعنی ماهیّت و مسایل، از مهمترین مسایل اساسی تعلیم و تربیت و در واقع تحلیل نظام و چارچوب تعلیم و تربیت سخن می گوید.

پس از طرح «مبانی» و «چارچوبها»، در فصل سوم به اندیشه ها و نظریه های تربیتی پرداخته که موضوع آن تبیین و نقد دیدگاه ها و نظریه های علمی معاصر و یا دینی و اسلامی در مسایل تعلیم و تربیتی است و نیز بیان و تحلیل ابعاد و افکار تربیتی پاره ای شخصیت ها و بعضی مسایل فلسفی مرتبط با تئوری های تربیتی.

آنگاه در فصل چهارم (حقوق و تربیت)، به حوزه بیرونی تعلیم و تربیت در ارتباط آن با مسایل علم حقوق می پردازد و از طرح مسایل خاص تعلیم و تربیت در این میدان سخن دارد. و سپس در فصل پنجم این دفتر به بحث اصول و راهبردهای تربیتی خواهیم رسید.

اگر در فصل چهارم این دفتر، از زاویه نظریه پردازی و اندیشه سازی به دنیای بیرونی تعلیم و تربیت (حقوق و تربیت) نظاره می شد، در فصل پنجم از زاویه و منظر بیان راهبردها و اصول تربیتی به حوزه خارج و بیرون از اندیشه ها، نظر می شود تا به تدریج راه برای فصول آخر این دفتر که ارائه روش ها و بحث از راهکارهای مدیریت آموزشی است فراهم گردد.

بدین سان فصل ششم (آموزش و ویژگی ها)، به طرح اهداف و ویژگی های نظام آموزشی اختصاص یافته است تا پس از آن بتوان در فصل هفتم (مدیریت و تدریس)، به تبیین مسأله کیفیت در نظام تعلیم و تربیت و تحلیل خصوصیات آن و البته، مهمترین رکن آن یعنی معلم و نیز مهمترین ابزار آن یعنی ویژگی های روش تدریس، مبادرت ورزید.

 فهرست جلد نخست عبارت است از: مقدمه، پیشگفتار، فصل اول: مبانی و روش ها، فصل دوم: ماهیّت و مسایل،  فصل سوم: اندیشه و نظریه‌ها، فصل چهارم: حقوق و تربیت، فصل پنجم: اصول و راهبردها، فصل ششم: آموزش و ویژگی‌ها، فصل هفتم: مدیریت و تدریس و ضمیمه: نقدی بر کتاب مجموعه مقالات نظری و تحلیلی.

جلد دوم کتاب دفتر تربیت شامل سه بخش است. مباحث بخش اول (روان­شناسی و بهداشت روانی) را نیز در دو فصل پی­گرفته ­ایم. نخست، از زاویه نگاه اندیشه­ های معاصر و سپس از منظر اندیشه ­های دینی و اسلامی، که حجم بیشتری را به خود اختصاص داده است (البته در مقالات این فصل از نگاهی به مسایل فصلِ نخست، فروگذار نشده است).

بنابراین ویژگی­ها و شاخصه ­های روان­شناسی تربیتی و دیدگاه­های مطرح و موجودِ معاصر در دنیای امروزِ روان­شناسی، در فصل اول و نیر مبادی و اصول روان­شناسی و بهداشتِ روانی از دیدگاه اسلام، در فصل دوم گِرد آمده است.

بخش دوم (دانشگاه و آموزش عالی) از طرح مسایل ویژه دانشگاه ­ها و نظام آموزش عالی سخن دارد.

نخست، ازپاره ­ای مشکلات و معضلات دانشگاهی و دانشجویی پرده برداشته و سپس در فصل دوم به موضوعِ محوریِ بُحران کیفیت، به عنوان مهمترینِ مشکل اساسی نظام دانشگاهی، پرداخته است. در این فصل ضمن اشاره به مسایل کیفی آموزش عالی و اصول و شیوه­های ارزشیابی آن (که با همه اهمیت بیش از حد آن، کمتر هم بدان پرداخته شده و یا اگر طرح شده از قالب بیان کلیات و مطلوبیت­ ها بیرون نیامده و کمتر محققینی به ارائه شاخص­ها و ملاک­هایی برای بررسی آماری و سنجش­های عینی و علمی آن پرداخته­اند)، یکی از بنیادی­ترین مسایل محتوایی نظام دانشگاهی ما را مطرح می­سازد و آن: موضوعِ بُحران محنت در علوم انسانی معاصراست.

نهایتاً در فصل پایانی این دفتر درباره معنا و مفهوم دانشگاه اسلامی به عنوان یکی از ضرورت­های خاص انقلاب اسلامی بحث کرده و از ترسیم واقعیت­ ها، تبیین آرمان­های مطلوب و ارائه راهکارهای دستیابی به آن سخن گفته است.

عنوان آخرینِ بخش این مجموعه یعنی بخش سوم از مجلد دوم، گفتگو پیرامون فرهنگ و تمدن اسلامی است. در فصلی از این دفتر به مسایل فرهنگ در منظر تمدن اسلامی نگریسته مانند: نظر به عوامل فرهنگی ظهور و رکود تمدن اسلامی و یا نقش مسلمانان در رشد فرهنگ و تمدن اسلامی و نیز تلاش­های فرهنگی مسلمانان در حوزه تعلیم و تربیت اسلامی و در فصل دیگر، این موضوع را در حوزه­ای کوچکتر و از منظر جامعه اسلامی می­ نگرد لذا از جایگاه کشور در نقشه پژوهشی جهان یا مقایسه انقلاب اسلامی با حادثه عاشورا، سخن رفته است.

فهرست مطالب جلد دوم نیز بدین شرح است: بخش اول: برگزیده مقالات نظری و تحلیلی در روان‌شناسی و بهداشت روانی، فصل اول: روان‌شناسی در اندیشه معاصر، فصل دوم: روان‌شناسی در اندیشه اسلامی، بخش دوم: برگزیده مقالات نظری و تحلیلی پیرامون دانشگاه و آموزش عالی؛ فصل اول: مسایل و مشکلات دانشگاهی، فصل دوم: بحران کیفیت، فصل سوم: دانشگاه اسلامی؛ بخش سوم: برگزیده مقالات نظری و تحلیلی پیرامون فرهنگ و تمدن اسلامی: فصل اول: فرهنگ در منظر تمدن اسلامی و فصل دوم: فرهنگ در منظر جامعه اسلامی.